ks. prałat dr Jan Józef Gierliński (1917-1971)

kapłan, historyk, regionalista, absolwent naszej szkoły 

Urodził się dnia 11 marca 1917 r. w Komornikach k/Tulec (gmina Kleszczewo) jako piąte dziecko nauczyciela Jana Gierlińskiego i Heleny z Hoffmannów. Miał pięcioro rodzeństwa, cztery siostry: Zofię, Janinę, Izabelę i Marię oraz brata Edwarda. Dzieciństwo upłynęło mu na ciągłych przeprowadzkach, gdyż ojciec pracował kolejno w kilku szkołach (Komorniki, Rozbitek, Lubosz i wreszcie Kwilcz, gdzie od 1922 r. przez 12 lat był kierownikiem, a w latach 1930-39 również dyrektorem Banku Ludowego). Publiczną Szkołę Powszechną ukończył w Kwilczu, a następnie uczęszczał do gimnazjum w Międzychodzie, gdzie w 1935 r. zdał egzamin dojrzałości. Naukę w seminarium duchownym w Gnieźnie przerwał mu wybuch II wojny światowej. Czas okupacji spędził w Pawłowicach koło Leszna oraz u rodziców w Kwilczu, gdzie od stycznia 1941 r. pracował jako pomocnik biurowy w zarządzie gminy. Współpracując z Niemką p. Milner starał się pomagać Polakom załatwiając przepustki i meldunki. Po zakończeniu wojny wrócił do seminarium i 22 grudnia 1945 r. przyjął święcenia kapłańskie, których udzielił mu prymas kard. August Hlond. Przez 9 lat był wikariuszem kolejno w dwóch poznańskich parafiach: Niepokalanego Poczęcia NMP (ul. Główna), a następnie w parafii MB Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny w kościele farnym św. Stanisława Biskupa (ul. Gołębia). Od 1954 r. został proboszczem w parafii św. Mikołaja Biskupa w Krzywiniu k/Kościana, gdzie pracował do przedwczesnej śmierci.

Był miłośnikiem przeszłości i zasłużonym regionalistą. Opracował historię parafii w Krzywiniu, parafialną kronikę, zarys dziejów Krzywinia, a także przygotował imienną listę strat parafii w czasie II wojny światowej. W 1964 r. wstąpił do Towarzystwa Miłośników Ziemi Kościańskiej, interesowało go pochodzenie nazw wsi powiatu kościańskiego i lokalizacja znikłych osad, często wygłaszał prelekcje o historii regionu, m.in. w 1968 r. wykład pt. „Z przeszłości Krzywinia”. Interesował się również kultem patrona parafii – św. Mikołaja, gromadząc materiały nawet w Rzymie. Nie zdążył przygotować większej pracy naukowej, wydał jedynie w 1968 r. artykuł w Przewodniku Katolickim pt. „Kult św. Mikołaja w Archidiecezji Poznańskiej”. Udzielał się również jako kapelan weteranów powstania wielkopolskiego i jako duchowy przewodnik powstańców organizował obchody kolejnych rocznic, a także odprawiał msze za poległych w 1918 i 1919 r. lub zmarłych w późniejszych latach uczestników powstania.

Jedną z ciekawych inicjatyw ks. Gierlińskiego jako proboszcza w Krzywiniu było ponowne odkrycie i rozpropagowanie Kopaszewskiej Drogi Krzyżowej, częściowo zniszczonej podczas okupacji hitlerowskiej. Jej fundatorem był Jan Koźnian, ówczesny dziedzic Kopaszewa, a bezpośrednią przyczyną tego przedsięwzięcia było samobójstwo jego żony Zofii, córki gen. Dezyderego Chłapowskiego, która w wyniku pogłębiającej się depresji otruła się 25 października 1853 r. Została pochowana w grobie rodzinnym przy kościele w Rąbiniu, a przy drodze, którą szedł kondukt pogrzebowy wystawiono kapliczki drogi krzyżowej. Płaskorzeźby 14 stacji sprowadzono z Paryża i rozmieszczono na 16 km trasie biegnącej przez tereny trzech parafii – Choryni, Wyskoci i Rąbinia. Poświęcił ją w październiku 1855 r. ówczesny krzywiński proboszcz ks. Franciszek Poniecki. Natomiast 102 lata później w roku 1957 z inicjatywy ks. Jana odbyła się wyjątkowa droga krzyżowa, której przebieg był imponujący. Około 2 tys. pielgrzymów towarzyszyło kilku księży z okolicznych parafii oraz benedyktyni z Lubinia. Dzieło zapoczątkowane przez ks. Gierlińskiego zostało dokończone w latach 90-tych ubiegłego wieku, kiedy to gruntownie odnowiono i udostępniono pielgrzymom oraz turystom Kopaszewską Drogę Krzyżową – wyjątkową w skali Wielkopolski śródpolną kalwarię.

Jan Gierliński miał dwie wielkie pasje – pogłębianie wiedzy i badanie historii ukrytej w dokumentach archiwalnych. Twierdził, że kształcenie się, zwłaszcza w dziedzinie teologii oraz poznawanie wydarzeń z przeszłości to konieczność w pracy duszpasterskiej i obowiązek kapłana, który chce dobrze wypełniać swoje powołanie. W 1950 r. uzyskał na Uniwersytecie Poznańskim dyplom magistra filozofii, a rok później magistra teologii w zakresie historii Kościoła na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Prowadził badania nad dziejami wsi i parafii Kwilcz na podstawie miejscowych archiwów: parafii, szkoły, majątku i zboru kalwińskiego w Orzeszkowie oraz w Poznaniu (Biblioteka Raczyńskich, Archiwum Archidiecezjalne). Już w czasie studiów przyjeżdżając z Gniezna do Kwilcza rozpoczął wnikliwą kwerendę miejscowych zbiorów dokumentów. Dzięki sporządzonym wówczas szczegółowym notatkom, mógł po wojnie wykorzystać tą znajomość lokalnych źródeł w swojej pracy pt. „Kościół parafialny w Kwilczu (monografia parafii)”. Ten maszynopis jest bezcenny ponieważ w czasie okupacji zaginęła większość materiałów, do których miał dostęp Gierliński i tylko dzięki jego pracy możemy dziś poznawać przeszłość, nie tylko parafii, ale również wielu instytucji oraz dawnych mieszkańców gminy Kwilcz. Na podstawie monografii kwileckiej parafii otrzymał w lipcu 1952 r. tytuł doktora teologii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Przez pewien czas wykładał etykę i patrystykę w Seminarium Zagranicznym Towarzystwa Chrystusowego w Poznaniu.

Był bliskim współpracownikiem papieża Pawła VI, który w 1969 r. mianował go Kapelanem Honorowym Jego Świątobliwości czyli prałatem. W ten sposób Ojciec Święty docenił pracę duszpasterską ks. Gierlińskiego, której szczególną cechą była działalność wychowawcza prowadzona wśród dzieci i młodzieży oraz propagowanie apostolstwa dobroci poprzez rozwój kultu św. Mikołaja. Przeżył 54 lata. Zmarł po krótkiej chorobie dnia 23 marca 1971 r. w Krzywiniu i został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym.

W 1994 r. Jerzy Zielonka w „Wiadomościach Kościańskich” napisał o ks. Janie: „był człowiekiem mądrym, wrażliwym, zakochanym w historii parafii krzywińskiej”. A w 1996 r. w swojej książce Andrzej Kwilecki napisał: „To samo można powiedzieć o stosunku ks. Gierlińskiego do parafii kwileckiej i jej dziejów. W kościele w Kwilczu usługiwał od najmłodszych lat jako ministrant. Będąc jeszcze klerykiem, przed ostatnią wojną, wygłosił w nim pierwsze kazanie i pomagał proboszczowi ks. Wincentemu Kowalskiemu w posługach duszpasterskich. Był silnie związany uczuciowo ze swoją rodzinną wsią i parafią, pragnął spłacić swoisty dług wdzięczności zaciągnięty wobec niej w szczęśliwych latach młodości i dlatego poświęcił jej monografię historyczną”.

Monika Pestka-Lehmann i Marcin Lehmann

Biogram powstał dzięki informacjom i zdjęciom udostępnionym przez p. Grzegorza Sempołowicza, wnuka Marii Stachowiak – siostry Jana Gierlińskiego.

Jan Gierliński – Wikipedia, wolna encyklopedia