Ludwik Kaczmarek (1884-1945)

organizator kwileckiego oddziału powstańców wielkopolskich,

weteran I wojny światowej, piekarz, powstaniec śląski,

więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, 

absolwent naszej szkoły z roku 1897 

Urodził się 2 lub 3 sierpnia 1884 r. w Lutomku. Był synem Melchiora i Antoniny z d. Mikka. Był piątym z jedenaściorga rodzeństwa. Rodzina przeprowadziła się do Kwilcza w 1890 r. Po ukończeniu miejscowej szkoły powszechnej zdobył zawód piekarza, zdając najpierw egzamin czeladniczy, a nastepnie mistrzowski. W latach 1902-1904 odbył obowiązkową służbę wojskową w armii pruskiej. Po jej ukończeniu zamieszkał w Jarocinie, gdzie w 1909 r. ożenił się z Bronisławą Iwińską. Młodzi małżonkowie wyjechali w poszukiwaniu pracy do Niemiec. W Berlinie urodziła się im dwójka dzieci: córka Gertruda i syn Marian. Po wybuchu I wojny światowej został ponownie zmoblizowany do armii niemieckiej i wysłany na front. Po zakończeniu wojny i zwolnieniu z wojska wrócił w rodzinne strony i zaangażował się w przygotowania do Powstania Wielkopolskiego.

Sygnałem do działania dla powstańców z Ziemi Kwileckiej były ulotki Naczelnej Rady Ludowej z Poznania, które Ludwik Karczmarek rozdawał w poniedziałek 6 stycznia 1919 r. w dniu Święta Trzech Króli, tuż po wyjściu ludzi z kościoła około godz. 16:00. Swoim wystąpieniem zgromadził chętnych do udziału w powstaniu. Ochotnicy pod dowództwem marynarza bosmana Stanisława Binkowskiego odbyli naradę w pałacu w następującym składzie: Franciszek i Walenty Ceglarkowie, Antoni i Stanisław Cieplińscy, Edmund Dominik, Hieronim i Józef Klapczyńscy, Kazimierz Kaczmarek, Ignacy i Józef Michalscy, Kazimierz Poś, Jan Poszwiński, Apolinary, Kazimierz i Władysław Sarbakowie, Michał Skała, Jan Starzak, Maciej Szulczyk i Franciszek Wytrykus. Ubrani byli w pruskie mundury, na których znajdowały się polskie dystynkcje, a na czapkach mieli czerwone wypustki. Później powstańcy posiadali rogatywki z przypiętymi na boku biało-czerwonymi rozetkami. Kwileccy ochotnicy byli słabo uzbrojeni, na każdego przypadało zaledwie po kilka sztuk amunicji. Posiadali karabiny przywiezione z wojska pruskiego, a także broń ukrytą wcześniej u kwileckiego fryzjera Jana Brzóski, którą odebrano niemieckim gospodarzom tj. pistolety, bagnety i dubeltówki. W trakcie swoich działań i walk uzupełniali uzbrojenie. Magazyn broni znajdował się w domu powstańca Bolesława Mizery. Po zorganizowaniu się w oddział, nazywany „drużyną wolności”, powstańcy ruszyli do działania. Najpierw opanowali dworzec kolejowy, z którego usunęli zawiadowcę – Niemca Apelta i jego zastępcę Strumera. Przy telefonie dyżur pełnił Kazimierz Sarbak, a telegraf obsługiwał Jan Starzak, który najlepiej znał alfabet Morse’a. Jednocześnie powstańcy opanowali pocztę, która mieściła się w budynku obok dworca. Do aresztu trafił niemiecki naczelnik Kubsch, a urząd obsadzono polskim personelem. Tego samego dnia rozbrojono i aresztowano Niemca Klima – miejscowego żandarma policji, którego pod eskortą odwieziono do Sierakowa. Na posterunku żandarmerii w Orzeszkowie znaleziono karabin, pistolet i kilka granatów (wyjątkowo cennych dla powstańców), ukrytych pod parapetem okiennym. W ten sposób usunięta została pruska administracja i Kwilcz został wyzwolony (relacja na podstawie wspomnień Jana Starzaka).

Pierwsze walki stoczył 8 stycznia, gdy z grupą kwileckich powstańców udał się do Kamionny, skąd po potyczce z Niemcami byli zmuszeni się wycofać. W kolejnych dniach w st. sierż. Ludwik Kaczmarek dowodził luźnym oddziałem powstańczym, który walczył na terenie powiatu międzychodzkiego w rejonie Kwilcza, Kamionny i Kolna. Po zakończeniu powstania zamieszkał w Chrzanowie na Górnym Śląsku, skąd w październiku 1919 r. przeprowadził się do Poznania. W 1921 r. wyruszył na Śląsk, do plebiscytu przebywał w Sosnowcu. Po niekorzystnym dla Polski wyniku głosowania walczył w trzecim powstaniu śląskim. Po powrocie do Poznania dalej pracował jako piekarz, dorobił się sporego majątku, od 1930 r. prowadził piekarnię w prestiżowej lokalizacji przy placu św. Krzyski 3 (obecnoe plac Wiosny Ludów). Był aktywnym członkiem Cerzu Mistrzów Piekarskich, a w 1928 r. współzałożycielem i członkiem zarządu Monarchistycznej Organizacji Wszechstanowej. Od 1937 r. członek kwileckiego koła Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914-1919.

W czasie II wojny światowej aresztowany i osadzony w więzieniu we Wronkach. 21 września 1943 r. przewieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (nr obozowy 151425). W 1944 r. został przetransportowany do Flossenburga, gdzie zmarł 23 lutego 1945 r. (nr obozowy 29843). 

Biogram powstał na podstawie tekstu Witolda Borowskiego i Romana Chalasza zamieszczonego w Wielkim Almanachu Powstańców Wielkopolskich i Bojowników o Niepodległość Ziemi Sierakowsko-Międzychodzkiej 1918-1921, pod red. R. Chalasza, Poznań 2023, t. III (K), s. 31-33 oraz publikacji pt. Powstańcy Wielkopolscy Ziemi Kwileckiej, Kwilcz 1919, s.71.

Monika Pestka-Lehmann i Marcin Lehmann