24 marca 2024 19:37 | Aktualności

230. rocznica Insurekcji Kościuszkowskiej

24.03.1794 – ok. godz. 10.00 Tadeusz Kościuszko złożył na Rynku Głównym w Krakowie uroczyste ślubowanie, akt powstania nadawał mu tytuł Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej (wydał też odezwy m.in. do wojska, obywateli, duchowieństwa i kobiet polskich), przysięga rozpoczyna insurekcję czyli zbrojne powstanie, Julian Ursyn Niemcewicz sekretarzem Kościuszki, który w czasie powstania zreformował armię polską wprowadzając w niej kilka innowacji, m.in. przypisuje się mu autorstwo pomysłu stworzenia jednostek ruchomej milicji chłopskiej czyli kosynierów, a także utworzenie pierwszych oddziałów strzelców celnych, prekursorów snajperów. Kościuszko wzorował je na elitarnych oddziałach amerykańskich rangersów, do których rekrutowano myśliwych i leśnych, a szczególnie Kurpiów, którzy słynęli w Rzeczpospolitej z umiejętności strzeleckich

04.04.1794 – stoczył zwycięską bitwę pod Racławicami z wojskami rosyjskimi dowodzonymi przez gen. Aleksandra Tormasowa, co pobudziło wybuch powstania w Warszawie (17 kwietnia, szewc Jan Kiliński) i Wilnie (23 kwietnia, płk Jakub Jasiński)

07.04.1794 – uroczyste wprowadzenie do Krakowa 12 rosyjskich armat zdobytych pod Racławicami, dzięki brawurowemu atakowi kosynierów, wśród których wyróżnił się chłop Wojciech Bartos (Naczelnik awansował go na chorążego, uwolnił od poddaństwa i nadał nazwisko Bartosz Głowacki)

07.05.1794 – w obozie pod Połańcem wydał uniwersał nadający chłopom wolność osobistą, ograniczający pańszczyznę, regulujący powinności gruntowe włościan zapewniając im skuteczną opiekę rządową, bezpieczeństwo i sprawiedliwość, nad którymi miały czuwać komisje porządkowe (pomogli go napisać Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj)

10.05.1794 – Naczelnik powołał Radę Najwyższą Narodową, w której sprawami finansowymi powstańczego państwa miał się zajmować Wydział Skarbowy na czele z Hugo Kołłątajem (Kościuszko stał się inicjatorem wprowadzenia do obiegu pieniężnego, po raz pierwszy w historii Polski, papierowych banknotów czyli biletów skarbowych, których kurs był ściśle uzależniony od waluty kruszcowej, dzięki temu uzdrowił polski pieniądz metalowy, bo zdecydował bić monetę srebrną o niższej próbie, tym samym polska moneta dostosowywała swoją stopę do pruskiej, co uniemożliwiało wychwytywanie jej z rynku i przetapianie na gorszą monetę pruską), bilety skarbowe były formą pieniądza kredytowego o przymusowym kursie, gdyż społeczeństwo opłacając podatki, musiało płacić w 50 % brzęczącą monetą, a drugą połowę biletami skarbowymi, papier do drukowania biletów skarbowych był odpowiednio barwiony i zabezpieczany znakiem wodnym firmy drukarskiej, początkowo emitowano banknoty o nominałach 5, 10, 25, 50, 100, 500 i 1000 złotych polskich

06.06.1794 – bitwa pod Szczekocinami z połączonymi siłami rosyjsko-pruskimi gen. Fiodora Denisowa i króla Fryderyka Wilhelma II Hohenzollerna, zakończona wycofaniem się powstańców po wkroczeniu do walki wojsk pruskich (śmierć ponoszą m.in. generałowie Wodzicki i Grochowski, a ranny śmiertelnie zostaje Bartosz Głowacki, Kościuszko lekko ranny w nogę, popielatą chłopską sukmaną, którą nosił w trakcie insurekcji, okrył rannego płk. Jana Burzyńskiego)

19.08.1794 – Kościuszko powołuje Sąd Kryminalny na czele z gen. Józefem Zajączkiem

sierpień 1794 – Antoni Ostroróg-Prusimski (urodzony w Kamionnie, właściciel majątków Kamionna i Kolno) był jednym z organizatorów insurekcji na Kujawach, gdzie w jego dworze w Śmiłowicach zebrana szlachta ogłosiła konfederację, przepędzając równocześnie garnizon pruski z Włocławka i zatapiając transport amunicji, kierowany Wisłą pod oblężoną Warszawę, mianowany wówczas generałem majorem kujawskim prowadził walkę podjazdową z wojskami pruskimi o Włocławek i Inowrocław, a po upadku insurekcji rząd pruski ogłosił go buntownikiem i skonfiskował jego dobra, stratę wielkiego majątku skwitował krótko: „najważniejsza Ojczyzna!”, wyemigrował do Włoch, korespondował w Kościuszką

wrzesień 1794 – do Wielkopolski wkroczył korpus gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, w którego składzie walczyła m.in. złożona z Wielkopolan brygada gen. Antoniego Madalińskiego (zajął Koło, Słupcę, Gniezno, stoczył zwycięską potyczkę pod Łabiszynem, a 2 października szturmem zdobył Bydgoszcz, planowano wyprawę na Toruń, lecz wiadomość o klęsce pod Maciejowicami zmusiła powstańców do odwrotu), w trakcie owego rajdu wyzwoleńczego Dąbrowski przyłączał napotkane po drodze małe oddziały złożone z miejscowych insurgentów, wycofanie korpusu z Wielkopolski spowodowało załamanie się powstania w regionie, część uczestników walk pozostała pod jego dowództwem i przeszła do Polski centralnej

10.10.1794 – w przegranej bitwie z wojskami rosyjskimi dowodzonymi przez gen. Iwana Ferensa pod Maciejowicami, Kościuszko został ciężko ranny (cięcie pałaszem w głowę i dwie rany od piki) i dostał się do niewoli (chciał popełnić samobójstwo, ale broń nie wypaliła), szabla, którą używał podczas insurekcji miała długość 83 cm, była kuta z żelaza, pochodziła z końca XVIII wieku

13.10.1794 – początek konwoju z jeńcem (początkowo ukrywano Kościuszkę pod nazwiskiem Wasyla Miłaszewicza, generała majora rannego w Warszawie, a na terenach rosyjskich jako polskiego szlachcica Szumańskiego, co miało zapobiec próbie odbicia Naczelnika, który był wieziony przez Korytnicę, Kozienice, Puławy, Okrzeje, Włodawę, Kisielin, Ostróg, Zasław, Międzybórz, Hołostków, Kijów, Kozielec, Czernichów, Homel, Mohylew, Szałowo, Orsza, Witebsk, Wielkie Łuki, Czuriłowo, Nowogród i Carskie Sioło)

10.12.1794 – transport z jeńcem dotarł do Sankt Petersburga, gdzie został osadzony w twierdzy Pietropawłowskiej (w tym samym miesiącu rozpoczęło się śledztwo), był bardzo osłabiony, zaczął chorować (ból głowy, sztywnienie nogi, napady melancholii), symulował niedowład nóg, bo początkowo liczył, że walczące jeszcze oddziały powstańcze zdołają go odbić, a później miał nadzieję, że jako inwalida będzie Rosjanom wydawał się mniej groźny

Fragment kalendarium z publikacji o naszej szkole wydanej w jubileuszowym 2019 r.

Inf. Marcin Lehmann